رهبری و مدیریت مراقبت از سلامت
این روزها با پیشرفت علم و تکنولوژی، نه تنها زندگی ماشینی به عنوان رویکردی جدید به جهانیان معرفی شده است، بلکه شاهد تغییرات زیادی در سبک زندگی انسانها نیز هستیم که حوزه سلامت یکی از پررنگترین حوزهها در این زمینه است. از گذشته تا کنون حتی فیزیک بدنی انسانها نیز دچار تغییر شده است و مفهوم سلامتی نیز دیگر آنچه در گذشته تعریف میشد، نیست.
با توسعه جوامع بشری نه تنها مفهوم سلامتی تغییر کرده، بلکه مراقبت از سلامت نیز امری به مراتب پیچیدهتر شده است. برای مثال در سال 2019 شاهد شیوع ویروسی به نام کووید-۱۹(COVID-19) بودیم که تبعات همهگیری آن جهان را تکان داد و جان بسیاری از افراد را گرفت. این اتفاق به حدی شوک آور بود که تمامی استراتژیهای مدیریتی برای مراقبت متمرکز از سلامت را زیر سؤال برد و به جهانیان ثابت کرد که استفاده از روشهای پیشین کاملاً منسوخ شده است و باید فکر چاره دیگری باشند.
حال ممکن است برای مخاطب سوال زیر پیش بیاید که اصلا:
مفهوم مراقبت از سلامت چیست؟
به بیان سادهتر، مراقبت از سلامت (Health Care) یا همان خدمات درمانی به مجموعه اقداماتی گفته میشود که برای بهبود سلامت افراد از راه تشخیص، درمان، پیشگیری بیماریها و اختلالات، توسط سوی مدیران سلامت، پزشکان و پیراپزشکان اقدام میشود.
سوال بعدی نیز این خواهد بود که:
چه کسانی مسئولیت رهبری و مدیریت مراقبت از سلامت را برعهده دارند؟
در درجه اول مدیر سلامت یا وزیر بهداشت یک کشور مسئول اصلی مراقبت از سلامت بیمار است. در موارد بعدی نیز مدیران سلامت زیر دست او، روسای شرکتهای بهداشتی و دارویی، روسای بیمارستانها، مراکز بهداشتی و پزشکان میتوانند به بیمار کمک کنند.
در ادامه قصد داریم تمرکز خود را روی ارائه راهکارهای درست برای مدیریت استراتژیک بهبود سطح کیفیت مراقبت از سلامت و چگونگی تیم سازی هدفمند برای اجرای درست آن بگذاریم.
روشهای رهبری و مبانی آن (Leadership Source And Methods)
سبک رهبری (Managing Style) هر کشور و منطقه وابسته به نیازهایی است که آن محل دارد. در واقع زیربنای این این سبک بر روی نیازهای آن جامعه ساخته شده است و این درایت مدیران مربوط را نشان میدهد که چگونه میتوانند سبک درستی برای نوع مدیریت خود انتخاب کنند. به طور کلی رهبری را میتوان در سه دسته تقسیم کرد:
سبک رهبری سنتی و آمرانه
ساده ترین سبک رهبری که میتوان از آن یاد کرد، سبک آمرانه است. به این شکل که فرد بالا دستی امر میکند و زیر دستان اطاعت! در این سبک تیم سازی معنایی ندارد و مقام مسئول صرفا دستور میدهد. در حقیقت در رأس هرم مدیر قرار دارد و همه دستورات از یک اندیشه برمیآید. چنین سبکهای مدیریتیای در مسئلهای مانند سلامت که بسیار حساس و پیچیده است، بسیار خطرآفرین خواهند بود. مگر یک فرد چقدر میتواند دانا باشد که تمامی حوزههای سلامتی آگاه باشد؟ یا اینکه آیا یک سبک بدون انعطاف مراقبت از سلامت میتواند برای کل جامعه مؤثر باشد؟
سبک دموکراتیک و غیرآمرانه
در این سبک دیگر خبری از دستورات خشک نیست و مقام مسئول میداند که تیم سازی چه نقش مهمی در مراقبت متمرکز و غیرمتمرکز دارد. رهبر گروه دستورات را با بررسی پیشنهادهای زیردستان و سایر گروههای متخصص جامعه میدهد. مثلا در هنگام شیوع بیماری یا حتی در مواردی که هیچ بحرانی وجود ندارد، مشورت گرفتن از پزشکان، متخصصان سلامت و دانشمندان میتواند نگاهی عمیق و ژرف به مدیران برای انتخابهای درستتر دهد.
سبک غیرمسئولانه و بی بند و بار
همانطور که از نام این سبک پیداست، در واقع مقام مدیر در این سبک نقشی ندارد. رهبری در جامعهای چنینی بسیار پایین است و فرد مسئول از وظایف خود شانه خالی میکند. اگرچه مشورت گرفتن در حوزه مراقبت از سلامت کار بسیار خردمندانهای است ، اما این زمانی صحیح است که مقام مسئول بتواند بحران را مدیریت کند و دستورات لازم را به کل ارکان بدهد.
تیم سازی و رفع تداخل Team Building and Removing Interference))
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، تیم سازی نقش بسیار مهمی در رهبری و مدیریت یک امر دارد. تیم سازی در واقع یک تکنیک مدیریتی است که برای بهبود عملکرد یک کشور، سازمان و یا ارگان انجام میشود. البته مواردی را باید برای یک تیم سازی هدفمند انجام داد.
هدف تیم سازی چیست؟
برای ساختن تیم باید هدفی مشخص شود. این هدف در واقع همان نیاز اصلی است که برای آن تیمی تشکیل میدهیم. سپس مهارتهای مورد نیاز برای گردآوری آن تیم مشخص میشود. برای مثال هدف ساخت یک تیم مراقبت از سلامت پیشگیری از بیماریها، بهبود سطح سلامت و جلوگیری از بحرانهای سلامتی است.
استفاده از افراد متخصص
در گردآوری یک تیم، استفاده از افراد متخصص نقشی کلیدی دارد. اگر هر فرد در جایگاه خود قرار گیرد، یک Team Building کاملا حرفهای انجام میشود. برای مثال در حوزه مراقبت از سلامت، مدیران نیازمند به تیمی متشکل از افراد متخصص در حوزه پزشکی، پیراپزشکی، فناوریهای پزشکی، علوم آزمایشگاهی، ژنتیک و… هستند.
دادن ساختار درست به تیم و وضع قوانین
تیم نیازمند این است که ساختار درستی داشته باشد و در یک چهارچوب مشخص عمل کند. همچنین تیم باید دارای نظم باشد و تنها ابلاغ قوانین میتواند این نظم را به گروه بدهد. در حوزه مراقبت از سلامت نیز وضع قوانین درست میتواند نقش مؤثری در حفظ سلامتی و جلوگیری از بحرانها داشته باشد.
آگاهی از مشکلات و جلوگیری از تداخل
یک مدیر کارآمد وقتی تیمی را تشکیل میدهد، به تمامی مشکلات آن آگاه است. حتی اگر یک مشکلی ناگهانی در تیم رخ دهد، نیز نباید در کار کل تیم تداخل ایجاد کند یا این اتفاق بسیار کوتاه و مقطعی باشد. در حوزه مراقبت از سلامت، حتی یک تداخل کوچک نیز میتواند مشکل بزرگی بیافریند.
تغییر روش مدیریت در مراقبت سلامت (Changing Mansging Methods And Health Care)
در مثال بالا درباره ویروس کرونا گفتیم. همین مثال میتواند مصداق بارزی برای مدیران و متخصصان بخش سلامت باشد. گاه یک حادثه غیرمترقبه میتواند زنگ هشداری برای عوض کردن روشهای مدیریت باشد و نشان دهد استفاده از یک روش به صورت طولانی میتواند تاثیر مثبت آن را تبدیل به تاثیرات منفی کند. در پایین مواردی که موجب تغییرات مثبت میشود را میتوانید مشاهده کنید.
- ساختن شبکه های حرفهای: باید نیازهای هر دوران را به خوبی شناخت و از نظرات مردم که رضایت آنها هدف اصلی است، بهرهمند شد. به علاوه ساختن تیم فقط مختص افراد نیست بلکه ارگانهای مختلف مانند وزارت بهداشت و نظام پزشکی نیز میتوانند تیمی حرفهای بسازند و در راستای یک هدف مشخص جلو بروند.
- شبکه سازی مدیران بخش سلامت: در قسمت مدیریت دموکراتیک اشاره کردیم که این روش مدیریتی تک بعدی نیست و برپایه مشورت بنا نهاده شده است. بنابراین اگر از خودخواهیها و منفعت طلبیها کاسته شود و مدیران سلامت با اتحاد و نظم در کناار یکدیگر قرار گیرند یک شبکه هدفمند از افراد متخصص سازماندهی شده به وجود میآید.
نتیجه گیری
در نهایت به کارگیری تمامی مراحلی که به آن اشاره شد باعث میشود که دیگر شاهد اتفاقات ناخوشایندی هچون همچون بدهیهای مالی شرکتهای تجهیزاتی و دارویی، خدمات سلامت با کیفیت پایین و نارضایتی بیمار نباشیم. زمانه دیگر تغییر کرده و سلامت دیگر تنها از جنبه بهداشتی دیده نمیشود. توقعات بالاست و با پیش آمدن بحرانهای طبیعی برای تداوم نسل باید به ایمنی افراد بیشتراهمیت داده شود.
